"แม่ หรือว่า นางคำเจ่ง อาศัยอยู่ที่เมืองหยอ จนกระทั่งถึง ค.ศ ๑๘๙๐ ซึ่งเป็นเวลาที่แม่มีอายุครบ ๑๕ ปีบริบูรณ์ แม่รู้จักต้นไม้ทุกต้นและบ้านทุกหลัง ทุกเช้าแม่จะเดินข้ามทุ่งหญ้า ไปดู อาทิตย์อุทัย เหนือ หลอยสัก--ดอยสัก ซึ่งเป็นภูเขาหินปูน ทอดตัวไกลออกไปเป็นระยะทาง ๒.๕ ไมล์

ที่บริเวณเชิงดอยสักมีร้านค้าของชาวจีน ตั้งอยู่สองสามแห่ง นอกจากนั้นยังมีหมู่บ้านของชาวปะหล่อง ประกอบอาชีพปลูกชาและฝิ่น ชาวปะหล่องเก็บใบชามาหมักให้มีรสเปรี้ยว แล้วนำมายำปรุงเป็นอาหาร ส่วนดอกฝิ่นพวกเขาจะใช้มีดโค้งคมกริบกรีด ให้ยางไหลออกมาแล้วนำมาอัดให้เป็นก้อนอ่อนนุ่ม พ่อค้าชาวจีนจะนำก้อนฝิ่นไปขายยังตลาดเมืองยาว สนนราคาประมาณ ๘ ถึง ๑๐ รูปีต่อ ๓ ปอนด์ครึ่ง ชาวเมืองซื้อฝิ่นทีละน้อยสำหรับเป็นยาแก้ปวด บางปีถ้าผลการเก็บเกี่ยวฝิ่นดี พ่อค้าชาวจีน จะบรรจุหีบห่อบรรทุกหลังลาไปขายถึงประเทศจีนตอนใต้


นี่คงเป็นครั้งสุดท้ายแล้วกระมังที่พ่อและแม่จะได้เห็นนางคำเจ่ง ขบวนของนางคำเจ่งเดินไปบนสันเขาทางทิศตะวันตก ที่อยู่ห่างเป็นระยะทาง ๔ ไมล์ จากสันเขา นางคำเจ่งเหลียวกลับมามองดูหมู่บ้านของตน ซึ่งขณะนี้เห็นเป็นเพียงเส้นสีเขียวเข้มที่ปลายขอบฟ้า

เกวียนได้ผ่านหมู่บ้าน ๒ แห่งที่มีแปลงปลูกผักผลไม้ แลดูแปลกตาและเป็นระเบียบพร้อมทั้งมีป้ายเล็กๆ กำกับบอกชนิดพันธุ์อยู่ด้วย นางคำเจ่งสงสัยเหลือเกินว่าพวกกุลาขาว สอนคนไตทำการเกษตรอะไรได้บ้าง

เมืองลาเสี้ยวไม่มีอะไรให้ดูเท่าไหร่ เป็นเมืองขนาดกลางของรัฐฉาน บ้าน ๑๐๐๐ หลังคาเรือน ถูกเผาทำลายในสงคราม กุลาขาวได้ยึดครองเมือง ที่แต่เถ้าถ่านแล้วตั้งศูนย์บัญชาการ ธงของพวกกุลาขาวอังกฤษปลิวสะบัดอยู่บนยอดอาคาร ที่สร้างขึ้นใหม่บริเวณเชิงเขาไม่ไกลจากตัวเมืองมากนัก

ผ่านเมืองลาเสี้ยวไป เกวียนของนางคำเจ่งก็วกขึ้นเหนือ ตามรอยเกวียนแห่งเมืองแสนหวี รอยเกวียนนี้เป็นเส้นทางเดียวที่สามารถไปถึงเมืองแสนหวีได้ รอยเท้าของลาและฬ่อทำให้เกิดเป็นเส้นทางถาวร อีก ๒๕ ไมล์ เมืองแสนหวีทอดตัวรอนางคำเจ่งอยู่เบื้องหน้า และเบื้องหลังเมืองแสนหวีนั้นก็คือประเทศจีน

นางคำเจ่งรู้สึกว่าถนนนั้นแสนมหัศจรรย์ เต็มไปด้วยกองหนังสัตว์ ใบยาสูบ กระบอกใส่น้ำผึ้ง ยางไม้ ขันทองแดง และ ทองเหลือง มีเกวียนอัดแน่นไปด้วย เกลือ ตะกร้าใส่ส้ม เทียน หมาก ปลาเค็ม และ ใบยาสูบ สินค้าเหล่านี้ถูกลำเลียงไปยังประเทศจีน และขากลับพ่อค้าจะนำชาจีน ผ้าไหมและขิง มาขายยังเมืองแสนหวี..
-------------------------------------------------------
.ขอบคุณ - สุทธิศักดิ์ ถอดความ